Muzeum Palace, jako nowy odział Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem, powstało przy współpracy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Województwa Małopolskiego, Urzędu Miasta Zakopane oraz Stowarzyszenia Muzeum Walki i Męczeństwa „Palace” – Katownia Podhala oraz przy wsparciu środków finansowych pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.

Na zakup budynku Palace Muzeum Tatrzańskie otrzymało dotację celową z budżetu państwa, ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości 8 630 000 złotych, a pozostała kwota została przekazana w darowiźnie na cel utworzenia Muzeum Palace przez gminę Miasto Zakopane (całkowita wartość 11 505 000 złotych). Nabycie budynku było możliwe również dzięki Miastu Zakopane, które odzyskało budynek Palace w roku 2017, przeznaczając na zakup środki własne oraz rządowe. W 2021 r. budynek stał się własnością Muzeum Tatrzańskiego.

Realizacja projektu pn. Utworzenie Muzeum Palace rozpoczęła się w 2020 roku, kiedy to przygotowano założenia całej inwestycji i złożono wniosek o dofinansowanie tego zadania do Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020 – 6. Oś Priorytetowa Dziedzictwo Regionalne, działanie 6.1 Rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego, poddziałanie 6.1.3 Rozwój instytucji kultury oraz udostępnianie dziedzictwa kulturowego, w którym uzyskano dofinansowanie.

Wartość projektu pn. „Utworzenie Muzeum Palace” wynosi: 20 933 043,10 zł.

– wysokość wkładu w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020: 17 814 378,32 zł

– wysokość wkładu budżetu Województwa Małopolskiego (dofinansowanie na lata 2020-2023): 3 118 664,78 zł

 

Muzeum Palace jest przede wszystkim miejscem pamięci. Rolą wystawy stałej jest przybliżenie trudnych i skomplikowanych losów Podtatrza podczas II wojny światowej. W historii tej najważniejszą rolę ogrywają ludzie, których życie przypadło na bezlitosny czas lat 1939-1945. Zwrócenie szczególnej uwagi na wydarzenia mające miejsce w Palace służy zwiększeniu świadomości historycznej mieszkańców i turystów. Scenariusz wystawy nie pomija żadnych wątków związanych z trudną i skomplikowaną historią Podtatrza w okresie niemieckiej okupacji. Przestrzeń ekspozycji stałej oraz tematycznych wystaw czasowych to nie jedyna platforma do popularyzacji historii. W ramach projektu powstała również m.in. sala konferencyjna, gdzie organizowane będą dyskusje oraz wykłady specjalistów związanych z poruszaną przez Muzeum tematyką. Należy podkreślić, że pomimo upływu ośmiu dekad od tragicznych wydarzeń II wojny światowej, pracujący w Muzeum Tatrzańskim historycy wciąż prowadzą zbiórkę ocalałych artefaktów, świadectw i relacji, co pomoże nam nadal rozwijać i kontynuować badania. Zakończenie prac budowlanych i konserwatorskich oraz nieodległe otwarcie ekspozycji zamykają bardzo ważny etap w długiej historii Palace, jednakże nie są jej finałem. Chcemy stworzyć w nim również przestrzeń do dyskusji oraz, co niezwykle istotne, edukacji dzieci i młodzieży. Muzeum Palace stanie się dzięki temu miejscem badań nad historią XX wieku.

 

W budynku Palace przeprowadzone zostały skrupulatne prace konserwatorskie i budowlane, w ramach których wykonano m.in. część robót konstrukcyjnych, w celu zapewnienia bezpieczeństwa obiektu. Aby doprowadzić wygląd budynku do stanu pierwotnego zamontowana została m.in. wykonana na wzór historyczny stolarka okienna, zdemontowano styropianowe ocieplenie, usunięto dobudowane balkony. Mając na uwadze historię obiektu, prowadzone pod nadzorem konserwatorskim prace budowalne zostały wykonywane z wyjątkową dokładnością, starannością i z pełnym poszanowaniem każdego fragmentu historii miejsca, dzięki czemu udało się zachować ocalałe elementy przestrzeni, która na przestrzeni lat była poddawana licznym przebudowom i modyfikacjom. We wnętrzach zachowano oryginalne ściany wraz z ocalałymi fragmentami historycznych tynków, stolarka okienna w piwnicach, drzwi do budynku i dawna klatka schodowa. Pracom konserwatorskim poddano cele więzienne zabezpieczając je przed dalszym niszczeniem oraz wszystkie odkryte fragmenty budynku. Zabezpieczono pozostawione napisy na ścianach w celach oraz na oryginalnych oknach. Dzięki pracy setek ludzi zaangażowanych w zachowanie tego obiektu i każdego jego fragmentu udało się ocalić to, co pozostało. Dopełnieniem badań były prace archeologiczne prowadzone przez archeologów z Instytutu Pamięci Narodowej oraz pracowników PAN. Przeprowadzono również poszukiwania śladów biologicznych przez policjantów techniki kryminalistycznej krakowskiego laboratorium KWP.

8 marca 2024 roku nastąpi uroczyste otwarcie budynku Muzeum Palace – najważniejszego eksponatu – miejsca pamięci, a 27 marca zostanie otwarta i udostępniona wystawa stała w budynku.