„Powstanie sierpniowe przyniosło kataklizm jakiego nie znały dzieje nie tylko Warszawy, ale jakiegokolwiek miasta w Europie. Zniszczone zostały nie tylko te dzielnice, które znalazły się bezpośrednio w obrębie działań bojowych, które leżały na żywotnych dla naszego przeciwnika szlakach komunikacyjnych. Niszczenie było całkowite i bez reszty przy użyciu najpotężniejszych środków ogniowych stosowanych dotąd wyłącznie do burzenia najcięższych umocnień fortecznych” – tak przemawiał 8 listopada 1944 jeniec wojenny nr. O.1223 Stalagu XI-B Bergen-Belsen, porucznik Gerard Antoni Ciołek. Ten prekursorski odczyt pt. „Możliwości odbudowy Warszawy zabytkowej” został wygłoszony z inicjatywy obozowego dowództwa AK w Bergen-Belsen. Wystąpienie miało podnosić na duchu, wzmacniać morale.
W okresie Powstania Warszawskiego profesor Gerard Ciołek był dowódcą ochrony i obrony budynku oraz unikalnych zbiorów Biblioteki Ordynacji Krasińskich na ul. Okólnik 11, na Powiślu w Warszawie, był powstańczym szefem referatu kartograficznego Komendy Głównej AK Okręgu Warszawa. Walka oraz praca na rzecz Ojczyzny przejawiała się na każdej płaszczyźnie życia Profesora. Szczególne umiłowanie do budownictwa ludowego, zaobserwowana potrzeba ochrony krajobrazu oraz formująca się szkoła konserwatorska, przywiodły Profesora pod Tatry. Góry oraz podhalańską architekturę umiłował wyjątkowo.
Jeszcze w trakcie działań wojennych, w 1944 r. Gerard Ciołek zredagował u profesora Tadeusza Tołwińskiego pracę doktorską pt. „Regionalizm w budownictwie wiejskim w Polsce.” Po wojnie profesor Gerard Ciołek zaangażował się w wytyczanie kierunków polityki ochrony zasobów podhalańskiego budownictwa ludowego. W sposób szczególny uczestniczył w projektowaniu Podhalańskiego Parku Etnograficznego. Wspólnym wysiłkiem, troską i zaangażowaniem z pożogi wojennej odbudowano kraj, zainicjowano wielkie działania na rzecz ochrony ocalałych zabytków.
Pomimo, że Podhalański Park Etnograficzny nie doczekał się realizacji, w zasobach archiwum Muzeum Tatrzańskiego pozostała dokumentacja projektowa, opracowana w dużej mierze przez porucznika – profesora Gerarda Ciołka.
Los związał profesora z Zakopanem na zawsze. Gerard Ciołek, zmarł nagle, na atak serca podczas zjazdu z Hali Gąsienicowej w Tatrach 15 lutego 1966 roku.
Cały odczyt porucznika Gerarda Ciołka oraz opracowanie dotyczące powstańczej działalności profesora zostało zredagowane przez jego syna Tadeusza Macieja Ciołka i jest dostępne: http://www.ciolek.com/…/Ciolek-1944-prekursorski-wyklad…
Na fotografii: projekt zagospodarowania Polany Kuźnickiej, zaadaptowanej na potrzeby Podhalańskiego Parku Etnograficznego według koncepcji profesora Gerarda Ciołka. Translokowane obiekty miały zająć przestrzeń po obu stronach alei Przewodników Tatrzańskich pomiędzy spichlerzem dworskim a tamą przy ul. Bulwary Słowackiego. Zbiory Muzeum Tatrzańskiego sygn. AR/NO/78.
