Konfederacja Tatrzańska

W maju 1941 roku powstała jedna z najważniejszych struktur konspiracyjnych na Podtatrzu – Konfederacja Tatrzańska. Głównym celem organizacji, jak określił to jej naczelnik Augustyn Suski, była walka przeciw „krzeptowszczyźnie”, czyli przeciwko otwartej kolaboracji i współpracy z Niemcami. Kierownictwo Konfederacji Tatrzańskiej, w którego skład wchodzili oprócz Suskiego także Jadwiga Apostoł i Tadeusz Popek, rozumiało, że w ówczesnych warunkach otwarte wystąpienie przeciwko Niemcom byłoby niemożliwe, dlatego też stopniowo gromadzono broń, która miała być wykorzystana w przyszłości. Wielką wagę działacze Konfederacji Tatrzańskiej przywiązywali do prowadzenia sabotażu, działalności propagandowej i informacyjnej na okupowanym Podtatrzu, wydając min. konspiracyjne pismo „Na Placówce”, do którego pozyskiwano informacje prowadząc nasłuch radiowy. Jednym z najbardziej ryzykowanych, a jednocześnie najciekawszych przedsięwzięć konspiratorów, było stworzenie gazetki „Der Freie Deutsche”, redagowanej w języku niemieckim i adresowanej do Niemców przebywających na Podtatrzu, która miała za zadanie przede wszystkim zachwiać ich wiarę w zwycięstwo. Warto zauważyć, że gazeta była tworzona na powielaczu mieszczącym się w siedzibie Policji Kryminalnej w Nowym Targu przez funkcjonującą w jej szeregach komórkę konspiracyjną. W teorii system organizacyjny Konfederacji miał zabezpieczać jej członków przed ujawnieniem, niestety nie wszyscy działacze organizacji przestrzegali ścisłych zasad konspiracji: „zbyt jawnie, w jasny dzień i zbyt częste komunikowanie się (..) musiało zwrócić uwagę najniezręczniejszego nawet szpicla” (Leczykiewicz, Konfederacja Tatrzańska, s.108). Gestapo dość szybko wpadło na trop działalności Konfederacji i wprowadziło w jej skład swojego konfidenta, Wegnera-Romanowskiego, będącego znajomym Augustyna Suskiego jeszcze z lat przedwojennych. Mimo że czołowi działacze Konfederacji Tatrzańskiej podejrzewali Romanowskiego o współpracę z gestapo i wydali na niego wyrok śmierci, Suski nie potrafił zaaprobować tej decyzji i ostatecznie odwołał egzekucję. Romanowski, zorientowawszy się w sytuacji, doprowadził kilka dni później, końcem stycznia 1942 roku, do aresztowania wielu konspiratorów, w tym dwóch członków kierownictwa – Tadeusza Popka i Augustyna Suskiego, którzy zostali przewiezieni do gmachu „Palace”. Tutaj Suski został poddany serii bardzo brutalnych przesłuchań w ramach śledztwa, po którym wysłano go do obozu Auschwitz, gdzie wkrótce zmarł z wycieńczenia. Tadeusz Popek, korzystając z nieuwagi strażnika, uciekł z „Palace” i ukrywał się przez kilka miesięcy w Więciórce k. Jordanowa, gdzie w sierpniu 1942 r został aresztowany po raz kolejny razem z Jadwigą Apostoł. Funkcjonariusze gestapo zastrzelili go na tyłach budynku „Palace”. Augustyn Suski zmarł z wycieńczenia 26 maja 1942 roku w Auschwitz. Spośród członków kierownictwa Konfederacji Tatrzańskiej wojnę przeżyła tylko Jadwiga Apostoł i to m.in. dzięki niej zachowało się wiele cennych relacji opisujących działanie miejscowego ruchu oporu, którego historia będzie istotnym elementem ekspozycji powstającego Muzeum „Palace”.

 

(opracowano na podstawie publikacji ”Konfederacja Tatrzańska” S. Leczykiewicza oraz „Echa okupacyjnych lat” J. Apostoł-Staniszewskiej)